واکسن هایی که باید در دوران بارداری تزریق شوند

همواره ترس از عوارض جنینی باعث می شود که از تجویز بسیاری از داروها و واکسن ها در دوران بارداری جلوگیری شود. این در حالی است که بعضی از این موارد نه تنها باعث بروز عارضه نمی گردند بلکه از بسیاری از بیماریهای خطرناک برای جنین هم پیشگیری می کنند.

بر اساس اطلاعات مندرج از سوی اداره کنترل بیماری های ایالات متحده (CDC)، شواهد چندانی در باره افزایش خطر مشکلات مادرزادی در جنین به دنبال واکسیناسیون مادر در دوران بارداری با واکسن های حاوی ویروس غیر فعال یا باکتریال یا توکسوئید وجود ندارد.

در مواردی که تماس مادر با عامل بیماری زا با افزایش خطر آسیب در مادر و یا جنین همراه است فواید واکسیناسیون را باید با هر کدام از عوارض احتمالی آن مقایسه کرد.

واکسیناسیون روتین شامل واکسن آنفلوآنزای غیر فعال، دیفتری، کزاز و هپاتیت ب در دوران بارداری بی خطر است.

واکسن آنفلوآنزا

ویروس آنفلو آنزا باعث مرگ 36 هزار نفر در ایالات متحده به طور سالیانه می شود.

بیماری آنفلوآنزا به طور کلاسیک با تب، سوزش گلو، درد عضلانی و سردرد تظاهر می کند که این علائم حداقل دو تا سه روز ادامه خواهند داشت.

ویروس آنفلوآنزا می تواند در تمام گروه های سنی بیماری ایجاد کند اما شمار موارد بستری و مرگ ناشی از آن در افرادی که در معرض خطر ابتلا به عوارض آنفلوآنزا هستند بیشتر است.

از جمله این افراد زنان باردارند.

بر این اساس کمیته ایمن سازی توصیه کرده است که در طول فصل ابتلا به آنفلو آنزا تمام زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری با واکسن آنفلو آنزای غیر فعال واکسینه شوند.

به علاوه زنان باردار مبتلا به بیماری خاص مانند دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، آسم یا نقص دستگاه ایمنی باید صرفنظر از زمان بارداری یا فصل واکسینه شوند.

توصیه شده است که تمام زنان باردار که در فصل آنفلو آنزا هستند فقط از فرم غیر فعال واکسن استفاده کنند.

به نظر می رسد واکسیناسیون با واکسن آنفلو آنزای غیر فعال برای زنان و جنین آنها بی خطر باشند.

در دومطالعه بالینی که روی 2250 زن باردار انجام شده است هیچ عارضه ای به دنبال واکسیناسیون آنفلو آنزا مشاهده نشده است.

تزریق این واکسن به سن بارداری ارتباطی ندارد و به صورت عضلانی تزریق می‌شود. 

واکسن دیفتری و کزاز (واکسن دوگانه)

هر چند امروزه کزار و دیفتری در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده کمتر به چشم می خورد اما هنوز هم سالیانه مواردی از ابتلا به آنها گزارش می شود.

واکسن دوگانه اثر محافظتی در برابر هر دو بیماری دارد.

بیماری کزاز به دنبال آلودگی زخم های عمیق یا حتی بریدگی های جزئی پوست با باکتری به نام کلستریدیوم تتانی ایجاد می شود باکتری نامبرده نوروتوکسینی تولید میکند که نتیجه آن سفتی غیر قابل کنترل عضله ناحیه فک و گردن است (قفل شدن دندانها).

به دنبال آن سفتی و سختی عمومی کل عضلات بدن اتفاق خواهد افتاد و در نهایت به فلج عضلات تنفسی و مرگ می انجامد.

احتمال وقوع مرگ به دنبال ابتلا به کزاز در افرادی که واکسینه نشده اند با آنها که دوز یاد آور واکسن را دریافت نکرده اند در دوسال گذشته 25 درصد بوده است.

دیفتری عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به طور معمول لوزه ها و حلق را گرفتار می کند اما می تواند حنجره و لایه مخاطی بینی را هم درگیر کند.

به دنبال ابتلا به این بیماری در بیشتر بیماران عوارضی مثل نوریت (یا التهاب رشته های عصبی) و میوکاردیت (التهاب ماهیچه قلب) رخ می دهد.

میزان مرگ و میر بیماران در میان افرادی که علیه دیفتری واکسینه نشده اند 5 تا 10 درصد است.

تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند توصیه شده است که در هفته 28 تزریق انجام شود.

هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند برنامه واکسیناسیون آنها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حد اقل برسد.

واکسن هپاتیت B

از آنجا که واکسیناسیون هپاتیت ب در نوزادان از سال 1991 در برنامه واکسیناسیون اجباری در ایران قرار گرفته است، بنابراین بیش از 80 درصد موارد عفونت هپاتیت B در بزرگسالان مشاهده می شود.

واکسن هپاتیت B شامل اجزای غیر بیماری زای آنتی ژن سطحی ویروس هپاتیت B است.

در نتیجه خطری جنین مادران را تهدید نمی کند.

به علاوه اکیدا توصیه شده است که زنان باردار در معرض خطر ابتلا به عفونت هپاتیت B حتما واکسن آن را دریافت کنند.

اگر سری واکسیناسیون هپاتیت قبل از بارداری آغاز شده باشد، می‌توان تزریق آن را در دوران بارداری ادامه داد. 

اگر همسر خانمی دچار بیماری هپاتیت B باشد، این خانم در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد و باید قبل و بعد از مواجهه با ویروس، 3 دوز واکسن عضلانی را در ماه‌های صفر، یک و ۶ تزریق کند.

بعد از مواجهه با ویروس، علاوه بر واکسن هپاتیت B باید پادتن‌های اختصاصی ضد هپاتیت B هم دریافت شود. 

واکسن‌هایی را که نمی‌توان به زنان باردار تزریق کرد

به طور معمول واکسن های زنده به دلیل افزایش خطر انتقال بیماری ها به جنین در دوران بارداری ممنوع هستند. این واکسن ها عبارتند از واکسن زنده ضعیف شده اوریون، سرخجه، سل و واریسلا (آبله مرغان). واکسیناسیون علیه سرخک به صورت ترکیب واکسیناسیون علیه سرخک و اوریون موجود است. از آنجا که واکسن زنده ضعیف شده است, نباید برای زنان باردار تجویز شود و باید به آنها توصیه کرد که حداقل تا 28 روز پس از دریافت واکسن باردار نشوند.در مورد واکسن علیه سل ,بی خطری تجویز آن در طول بارداری ثابت نشده است.

ممکن است واکسن‌های زیر باعث انتقال بیماری به جنین، سقط جنین و نقایص مادرزادی شوند. بنابراین فعلا تزریق آنها در دوران بارداری به طور معمول توصیه نمی‌شود.

هپاتیت A

بی‌ضرر بودن این واکسن در بارداری تعیین نشده و باید طی این دوران از تزریق آن اجتناب نمود. زنانی که در معرض ابتلا به این ویروس هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

سرخک، سرخجه، اوریون (MMR)

تزریق واکسن سرخجه و آبله مرغان حداقل سه ماه قبل از اقدام برای بارداری توصیه می شود، یعنی حداقل سه ماه بعد از تزریق این واکسن، نباید باردار نشوند. ابتلا به سرخجه در سه ماهۀ نخست بارداری، نوزاد را در معرض خطر بالای ناهنجاری های مادرزادی قرار می دهد. در این بیماران می توان قطع بارداری را در نظر گرفت.

آبله ‌مرغان

این واکسن برای جلوگیری از آبله‌ مرغان استفاده می‌شود و باید زمان تزریق آن حداقل سه ماه قبل از بارداری باشد.

خانم‌هایی که در دوران بارداری در معرض ویروس سرخک یا آبله‌مرغان هستند، باید پادتن اختصاصی ضد سرخک و ضد آبله مرغان را دریافت کنند. این تزریق در مورد آبله مرغان باید حداکثر تا ۹۶ ساعت بعد از تماس با بیماری و در مورد سرخک تا ۶ روز بعد از تماس با بیماری انجام شود.

مننگوکوک (واکسن مننژیت برای سفر حج) و پنوموکوک

چون بی‌خطر بودن این واکسن ناشناخته است، باید از تزریق آن اجتناب شود، به جز برای زنان در معرض خطر یا زنان مبتلا به بیماری‌های مزمن.

فلج‌اطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی

هیچ‌ کدام از انواع این واکسن‌ها (ویروس زنده و یا ویروس کشته شده) برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.

تزریقات

انجام آزمایش گروه خونی و Rh باید هر چه سریع تر در اوایل بارداری صورت گیرد. زنان Rh منفی و دارای گروه خونی O، باید در هفتۀ 28 بارداری دوباره آزمایش شوند. ضمن اینکه تعیین گروه خونی و Rh همسران آنها نیز لازمست. برای پیشگیری از حساسیت به Rh، پیشنهاد شده که به همۀ زنان در معرض خطر، g 300-200 ایمونوگلوبولین Rh ( روگام ) بین هفته های 28 و 32 بارداری، از راه عضلانی تزریق گردد و در صورتی که نوزاد Rh مثبت است، یک تزریق هم ظرف 72 ساعت اول پس از زایمان، انجام گیرد تا در حاملگی بعدی، حساسیت مادر به آنتی ژن عامل Rh، کاهش یابد.

در مورد ابتلای مادر به سیفلیس، آلودگی جنین تا پیش از ماه چهارم بارداری روی نمی دهد و پس از ماه ششم، احتمال بروز آن از هر زمان بیشتر است. آزمایش خون از نظر سیفلیس هم در ابتدا و هم در پایان بارداری مرسوم است. تزریق 10 روز پنی سیلین پروکائین ( 600.000 واحد ) کافی بوده و از سیفلیس مادرزادی جلوگیری به عمل می آورد. 2

تاثیرات و عوارض پس از واکسیناسیون

هپاتیت A: درد، سفتی و قرمزی در محل تزریق، سردرد، در موارد نادر واکنش آلرژیک شدید

هپاتیت B: درد در محل تزریق، تب

آنفلوآنزا: قرمزی و تورم در محل تزریق

کزاز – دیفتروئید: تب خفیف، سفتی و تورم در محل تزریق

MMR: دانه‌های قرمز رنگ پوست، تورم غدد لنفاوی گردن، درد، محدودیت حرکت مفاصل یک تا دو هفته بعد از واکسیناسیون

آبله‌ مرغان: تب، سفتی و قرمزی در محل تزریق، راش و برآمدگی‌های کوچک تا سه هفته بعد از واکسیناسیون

پنوموکوک: تب، سفتی در محل تزریق

واکسن فلج اطفال خوراکی (OPV): هیچ عارضه جانبی با این واکسن شناخته نشده است.

واکسن فلج اطفال تزریقی (IPV): قرمزی، ناراحتی در محل تزریق 3


پی نوشت:
1.www.niloulab.com
2.www.himama.ir
3.www.rastineh.com